سراینده اشعار به درستی معلوم نیست. آهنگ ها قرن های متوالی، سینه به سینه و نسل به نسل انتقال یافته و توأم و دوام خود را در همان شکل ها با تغییراتی محدود در روند تاریخ حفظ کرده اند. موسیقی بختیاری به دو بخش عمده تقسیم می شود: یکی «موسیقی شاد» یا «راست» و دیگری موسیقی «سوگواری» یا «چپ» که موسیقی رزمی و حماسی مانند چوب بازی و سوارکاری نیز در زمره این نوع موسیقی قرار می گیرند. در این راستا موسیقی با رقص هم پیوندی دیگری می یابد. مطابق با محتوا و نوع ملودی و آهنگ هایی است که نواخته می شود. به طور کلی مضمون این اشعار همواره فراق، هجران، ناکامی ها و محرومیت ها در عشق است و دلسوختگی و جانسوزی هایی که لطف ویژه ای به این آثار می بخشند و نیز آوازهای شکارگری که به «صیادی» معروف است، حکایتگر موضوع دیگری است. بخش عمده دیگری که مشتمل بر موسیقی سوگواری است، به آهنگ «چپ» یا «ساز چپ» معروف است. این موسیقی با به کارگیری اشعار سوزناک و بیان غمناک آوازی به تعزیت مرگ عزیزان، از دست رفتگان، شهیدان ایل و پهلوانان می پردازند. این موسیقی با بکارگیری ملودی های غمگین و خاص خود از موسیقی «راست» جدا می شود. همه اشعار این موسیقی از روح غم و آه و دل های سوخته آن رنگ پذیرفته و جوهر و خمیره ایشان از دل های پاک و بی آلایش عشایر است که جدالی سخت و تنگاتنگ با طبیعت غدار دارند. در کتب مورد تحقیق آمده است، آهنگ عزاداری زنان بختیاری بیشتر به آهنگی شبیه است که در کلیساها اجرا می شود. چگونه این قرابت شگفت بین آهنگ های محلی بختیاری و کر موسیقی ارامنه و آسوری وجود دارد معلوم نیست در حالی که مناطق بختیاری به علت کوهستانی بودن ارتباط چندانی با مناطق دیگر نداشتند.

حتی اقوام مهاجم نمی توانستند به کوهستان های آنجا راه یابند. به هر حال، در عروسی بختیاری ها البته ترانه های مختلفی خوانده می شود از میان آن ترانه ها ترانه آهای گل مشهورتر است. نام برخی دیگر از ترانه های معروف ایل بختیاری عبارتند از: دی بلال، شیرعلی مردان، دختر بویراحمدی، شاهبانو، شلیل، دست به دستمالم نزن، گل صحرا، داغ گل، تینای نای و... جالب است بدانید در مراسم عروسی، مردان و زنان در یک حرکت و چرخش دسته جمعی که به آن دستمال بازی می گویند، مشارکت دارند. البته ترکه بازی یا چوب بازی یک بازی مردانه است و نیاز به دو طرف دارد. در بختیاری واژه رقص کمتر به کار می رود، حرکت های شاد و شاهانه آنها به نام دستمال بازی و چوب بازی نام برده می شود و بختیاری ها که مقیم شهر هستند گاه دیده شده چون در مراسم عزاداری های خود به توشمال چپی دسترسی ندارند، از کاست هایی که روی آنها آهنگ های غمناک لری ضبط شده نیز استفاده می کنند. این ترانه ها بسیار حزن آور است و مراسم عزاداری را بسیار تأثیرانگیزتر می کنند. به هر حال تا زمانی که با گویش بختیاری آشنا نباشی و مفاهیم ابیات این ترانه ها را درک نکنی تأثیر این آهنگ ها برایت چندان قابل حس نیست. البته آهنگ این ترانه ها هم حتی بی کلام نیز بسیار غمبار و اشک آور است و زنان لر بختیاری گاه چندان در غم سنگین عزیزان خود دچار حالت تلخ و دردآوری می شوند که چنگ بر چهره می کشند یا گیسوی خود را می برند. همین قدر بدانید تحمل دیدن این صحنه ها بسیار مشکل است. ابیاتی که در آنها هیچ تکلف و تصنعی را نمی توان یافت و همه وزن ها هجائی است، همه سوز و اشک و تأثیرات روانی و آلام درونی است. داغ و حسرتی را در بیانی حزین مطرح می سازند، به آن «سرد» یا «چپونه» نیز می گویند. نوع خواندن نیز بدین گونه است که زنی خوش صدا، بیتی را از «گاه گریو» - و اشعار سوگواری، شروع می کند و از نیم مصرع دوم بیت و یا آخر آن، زنان دیگر با خواننده دم می گیرند و بیتی در شرح فضایل، اخلاق و سلحشوری به تفنگ و اسب او وقامت رسا و بلندش و سخاوت و مردانگی اش بیت خوانی می کند. این بیت ها همواره با واژه ها و صوت های غمگینانه ای نظیر «آخ ای» و «امان ای» و یا «ای دایه» تکرار می شود که کلام های آخر بیت معمولا به گریه می نشیند.

منبع :حیات نو